Możliwości diety keto w chorobie

Autor: Amelia Szczepańska

Amelia Szczepańska

Dietetyczka w BeKeto. Studentka ostatniego roku dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym (WUM). Rozwija się w kierunku diety ketogenicznej i jej wpływem na organizm człowieka.

Weryfikacja: Dr Natalia Drabińska

Dr Natalia Drabińska

Naukowiec specjalizująca się w dziedzinie żywienia, badań żywności i diecie ketogenicznej. Prowadzi pionierskie badania w skali światowej nad wpływem diety keto na organizm człowieka.

Jak dieta ketogeniczna pomaga w chorobie?

Istnieje wiele kontrowersji otaczających niskowęglowodanowe style życia, takich jak dieta ketogeniczna. Niektórzy twierdzą, że spożywanie żywności o wysokiej zawartości tłuszczu podnosi poziom cholesterolu, przyczyniając się tym samym do chorób serca, lub nawet powodując powstawanie kamieni nerkowych.

Twierdzenia te są jednak dalekie od prawdy: spożywając zdrowe i bogate w wartości odżywcze jedzenie, istnieje mnóstwo korzyści zdrowotnych wynikających z diety ketogenicznej. Od obniżenia wysokiego cholesterolu (tak, to prawda – dobre tłuszcze, które spożywasz będą zwalczać zły cholesterol, jednocześnie obniżając go), po leczenie epilepsji, wysokiego poziomu cukru we krwi i otyłości, istnieje długa lista korzyści płynących z diety keto.

Choroba alzheimera a dieta keto

Alzheimer jest neurodegeneracyjną, postępującą chorobą mózgu gdzie śmierć komórek mózgowych powoduje utratę pamięci, obniżenie umiejętności myślenia, a następnie utratę zdolności do wykonywania codziennych rutynowych zadań. W niektórych przypadkach początek choroby można zaobserwować pomiędzy 30. a 60. rokiem życia, jednak u większości osób nie zdiagnozowano tej formy demencji przed ukończeniem 65 lat.

Naukowcy zaobserwowali, że jedną z najważniejszych cech u pacjentów z chorobą Alzheimera jest nagromadzenie płytek amyloidowych w mózgu, śmierć komórek neuronalnych i upośledzony metabolizm glukozy.

Chociaż obecnie nie ma lekarstwa na chorobę Alzheimera, istnieją liczne badania, które wykazały, że zmiana stylu życia i dostosowanie się do diety ketogenicznej może działać zapobiegawczo i zmniejszyć objawy neurodegeneracyjne u pacjentów, którzy doświadczyli już pierwszych objawów choroby Alzheimera poprzez poprawę funkcji motorycznych. Mówi się również, że stan ketozy ma neuroprotekcyjny wpływ na starzenie się komórek mózgowych i poprawę funkcji mitochondrialnych.[1]

Choroba parkinsona a dieta keto

Choroba Parkinsona jest degeneracyjnym zaburzeniem ośrodkowego układu nerwowego, który jest spowodowany spadkiem liczby komórek nerwowych produkujących dopaminę. Taka śmierć komórkowa zaczyna powoli wpływać na umiejętności motoryczne i ruch.

We wczesnych stadiach choroby Parkinsona, mogą występować drżenia mięśniowe w różnych partiach ciała,
a w miarę postępu choroby, mogą zacząć niewyraźnie mówić, wykazywać brak nieświadomych ruchów, takich jak uśmiechanie się, a nawet jazda na rowerze.

Choroba Parkinsona objawia się zwykle około 60. roku życia, jednak jej pierwsze objawy mogą pojawić się już znacznie wcześniej. Pomimo tego że przyczyna choroby Parkinsona jest nadal nieznana, zaobserwowano kilka czynników które mają wpływ na prawdopodobieństwo rozwoju tej choroby u pacjenta, w tym czynniki genetyczne i czynniki środowiskowe. Pewne zmiany w przypadku tej choroby zwyrodnieniowej to obecność ciał Lewy’ego (skupiska różnych substancji), które zawierają proteiny zwane alfa-synukleiną.

Badania wykazują, że nawet po 8-tygodniowej diecie ketogenicznej pacjenci z chorobą Parkinsona wykazali znaczny wzrost umiejętności motorycznych i bezruchowych. Stwierdzono również, że wzrost stężenia ketonów we krwi ma właściwości neuroprotekcyjne w stosunku do neurotoksycznej oksydopaminy stosowanej w rozwoju i testowaniu leków na chorobę Parkinsona.[2]

cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2 a dieta keto

Cukrzyca typu 1, znana również jako cukrzyca insulinozależna lub cukrzyca młodzieńcza jest przewlekłą, autoimmunologiczną chorobą, w której organizm błędnie niszczy komórki produkujące insulinę w trzustce. Insulina jest hormonem, który pozwala organizmowi używać lub przechowywać glukozę.

Mówiąc prościej, insulina reguluje poziom cukru we krwi, aby nie był zbyt wysoki (hiperglikemia) lub zbyt niski (hipoglikemia). Osoby cierpiące na cukrzycę typu 2 muszą w razie potrzeby wstrzykiwać insulinę.

Z drugiej strony, cukrzyca typu 2 jest łagodniejszą postacią cukrzycy typu 1 i nie jest zależna od insuliny. Jej wystąpienie rozpoczyna się zazwyczaj w późniejszym okresie życia. Tutaj trzustka produkuje trochę insuliny, ale nie jest to wystarczająca ilość, aby usatysfakcjonować organizm lub komórki, które są po prostu na nią odporne. Nazywa się to insulinoopornością – dzieje się tak, gdy komórki wątroby, mięśni i tkanki tłuszczowej odmawiają pobrania glukozy z krwi i umieszczenia jej w komórkach.

Badania pokazują, że pacjenci, którzy są chorzy na cukrzycę typu 1 przy stosowaniu diety ketogenicznej, zmniejszyli dawki insuliny i poprawili kontrolę glikemiczną poprzez obniżenie poziomu HbA1c cukru we krwi o prawie 10%. Osoby, które przeszły dietę ketogeniczną z cukrzycą typu 2 poprawiły kontrolę glikemiczną i insulinooporność.[3]

Dieta keto a insulinooporność

Ketoza i insulinooporność są zagadnieniami o złożonym związku. W kontekście insulinooporności, gdzie organizm gorzej wykorzystuje glukozę jako paliwo, przejście na ketozę, czyli wykorzystywanie ciał ketonowych z tłuszczów, wydaje się logiczne. Dieta ketogeniczna polega na spożywaniu dużych ilości tłuszczów i minimalizacji węglowodanów, co może obniżać poziom glukozy we krwi. Jednakże, nie ma rekomendacji naukowych wskazujących na pytanie czy keto jest dla osób z insulinoopornością. Istnieją obawy, że ketoza może prowadzić do insulinooporności fizjologicznej, choć nie jest to insulinooporność patologiczna. Zmiana na dietę ketogeniczną, szczególnie u osób z cukrzycą, może powodować poważne komplikacje, takie jak ciężka hipoglikemia. Dodatkowo, utrata masy ciała na diecie wysokotłuszczowej nie zawsze wiąże się ze spalaniem tłuszczu, ale często z utratą glikogenu i wody.

Indeks glikemiczny (IG) i ładunek glikemiczny są ważne w kontekście insulinooporności. IG informuje o szybkości wzrostu glukozy we krwi po spożyciu produktu, ale nie uwzględnia jego ilości, dlatego ważnym wskaźnikiem jest także ładunek glikemiczny. Produkty z wysokim ładunkiem glikemicznym powodują większy wzrost glukozy we krwi, co wymaga silniejszej odpowiedzi insulinowej. Oba te wskaźniki są istotne przy wyborze produktów w diecie osób z insulinoopornością.

Dieta ketogeniczna i jej wpływ na cholesterol i serce

Dieta ketogeniczna niekoniecznie prowadzi do podwyższenia poziomu cholesterolu w surowicy krwi, a jej działanie przeciwzapalne może być korzystne dla zdrowia sercowo-naczyniowego. Ciała ketonowe wyprodukowane w trakcie diety, zwłaszcza β-hydroksymaślan (BHB), wykazują działanie przeciwzapalne, mogące przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Dodatkowo, włączenie średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCT) i ketonów egzogennych do diety może wspomagać zdrowie serca. Ograniczenie spożycia cukrów prostych w diecie ketogenicznej także przyczynia się do zmniejszenia stanów zapalnych, podobnie jak wybór pokarmów bogatych w kwasy omega-3. Więcej o wpływie diety ketogenicznej na cholesterol i serce we wpisie.

Epilepsja a dieta keto

Czy wiedziałeś, że dieta ketogeniczna jest stosowana jako skuteczne leczenie padaczki od lat dwudziestych, XX wieku? Najprościej mówiąc, w momencie gdy dwa lub więcej leków na padaczkę nie działa, lekarze decydują się na zastosowanie diety ketogenicznej w celu zmniejszenia napadów i epizodów padaczkowych. Padaczka jest chorobą neurologiczną, która powoduje nawracające napady padaczkowe.

Dieta ketogeniczna jest sprawdzonym sposobem odżywiania, który uważa się za alternatywę dla pacjentów opornych na leki, niezależnie od tego, czy są to dorośli czy dzieci. Chociaż sama dieta może nie działać na wszystkich, jest najlepszą alternatywą dla leków na miokloniczną padaczkę astatyczną, zespół Draveta, skurcze u niemowląt i stwardnienie rozsiane.

Według badań, dieta ketogeniczna zmniejsza napady o ponad 50% u 22-70% pacjentów. Również u połowy pacjentów napady zostały zmniejszone o 90%. W innym badaniu, po wdrożeniu diety keto do leczenia epilepsji, 13% badanych całkowicie uwolniło się od napadów padaczkowych. [4]

Zespół Niedoboru Transportera Glukozy Typu 1 (GLUT1) a dieta keto

GLUT1 jest chorobą genetyczną, która wpływa na układ nerwowy i może mieć różnorodne objawy neurologiczne, takie jak padaczka, jak i częste napady padaczkowe w pierwszych miesiącach życia, mimowolne, szybkie ruchy gałek ocznych, mikrocefalię i opóźnienia rozwojowe.

Zespół Niedoboru Transportera Glukozy Typu 1 (GLUT1) jest wynikiem mutacji genu SLC2A1, który bezpośrednio wpływa na proteinowego transportera glukozy potrzebnego do transportu glukozy do i między komórkami, jak również przez barierę krew-mózg.

Chociaż nie ma lekarstwa na chorobę GLUT1, lekarze zalecają stosowanie diety ketogenicznej jako standardowego protokołu w celu złagodzenia objawów neurologicznych GLUT1 i poprawy ruchu. [5]

Zespół policystycznych jajników (PCOS) a dieta keto

PCOS jest stanem, w którym kobieta produkuje więcej męskich hormonów, wpływających negatywnie na żeńskie jajniki i organy rozrodcze. To one własnie produkują estrogen i progesteron, jak również, w mniejszych ilościach, męskie hormony zwane androgenami.

Wzrost androgenów i spadek innych hormonów, takich jak estrogen i progesteron, powodują nieregularne okresy, zmniejszoną płodność, nadmierny wzrost włosów na twarzy i ciele, a co najważniejsze, małe torbiele w jajnikach.

Lekarze nie są pewni, co powoduje PCOS. Wielu spekuluje, że przyczyną może być połączenie predyspozycji genetycznych, a także insulinooporności obserwowanej u 60-80% kobiet w połączeniu ze zwiększonym stanem zapalnym organizmu.

Badacze twierdzą, że stosowanie diety ketogenicznej u pacjentów z PCOS prowadzi do zwiększenia wiązania hormonów płciowych globuliny, zmniejszenia wydzielania androgenów oraz poprawy wrażliwości na insulinę, co z kolei równoważy funkcje endokrynologiczne. [6]

Choroby spichrzeniowe glikogenu (GSDs) a dieta keto

Ta grupa chorób charakteryzuje się rzadkimi, dziedzicznymi zaburzeniami metabolizmu glikogenu. Glikogen jest powszechnie znany jako cukier przechowywany w wątrobie i mięśniach naszego organizmu. Jeśli glukoza nie jest łatwo dostępna, Twój organizm będzie sięgał po glikogen, aby zaopatrywać się w energię.

Niestety, pacjentom z GDS brakuje enzymu, który rozkłada glikogen. Jeśli brakuje takiego enzymu, glikogen gromadzi się w wątrobie i mięśniach powodując problemy z wątrobą, takie jak marskość wątroby, osłabione mięśnie, hipoglikemię (niski poziom cukru we krwi) i problemy z sercem.

Stwierdzono, że dieta ketogeniczna była stosowana jako skuteczne leczenie w walce z przewlekłą hipoglikemią dotykającą większość osób z GSDs i ciężką kardiomiopatią.[7]

Stwardnienie rozsiane (MS) a dieta keto

Stwardnienie rozsiane jest chorobą centralnego układu nerwowego, gdzie układ odpornościowy atakuje mielinę. Ponieważ mielina jest osłoną ochronną pokrywającą włókna nerwowe, w momencie kiedy zostanie zniszczona, zaczyna negatywnie wpływać na komunikację nerwową pomiędzy mózgiem a organizmem.

Potencjalne oznaki i objawy choroby są różne: drętwienie i osłabienie kończyn, wstrząsy, problemy ze wzrokiem, niewyraźna mowa, zawroty głowy i ogólne mrowienie na całym ciele.

U pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, którzy przeszli na dietę ketogeniczną stwierdzono poprawę stanu zmęczenia, depresji i redukcję serologicznych prozapalnych adipokin, jak również wykazano korzyści terapeutyczne dla neurodegeneracyjnego składnika stwardnienia rozsianego.[8]

Spektrum zaburzeń autystycznych (ASD)

Autyzm to złożone neurobehawioralne upośledzenie rozwojowe charakteryzujące się wyzwaniami w interakcjach społecznych, upośledzeniami w rozwoju języka i komunikacji niewerbalnej, połączone z powtarzalnymi zachowaniami. Ponieważ zakres objawów jest szeroki, obecnie nazywa się go spektrum zaburzeń autystycznych (ASD).

Dzieci z autyzmem mają również swoje oryginalne, unikalnie mocne strony, które łatwo odróżniają je od normalnie rozwijających się dzieci. Zazwyczaj chorobę rozpoznaje się w wieku około dwóch lat, jednak niektóre dzieci wykazują oznaki autyzmu wcześniej, takie jak brak komunikacji werbalnej, zaburzenia snu, niepokój, deficyt uwagi i zaburzenia nadpobudliwości (ADHD) wraz z wieloma innymi objawami.

Kilka badań wykazało, że dieta ketogeniczna przynosi korzyści tym, którzy znajdują się w spektrum zaburzeń autystycznych. Badacze stwierdzili, że trzymiesięczna dieta bezglutenowa, ketogeniczna, uzupełniana olejem MCT u dzieci w wieku 2-17 lat, wykazała znaczną poprawę w zakresie imitacji zachowań ciała i strachu lub nerwowości, a także poprawę snu, zaburzeń czuciowych i lęku. [9]

Rak a dieta keto

Rak jest grupą chorób, które wiążą się z nieprawidłowym wzrostem komórek i mają potencjał, by atakować inne komórki i organy w całym organizmie. Obecnie około 5% światowej populacji cierpi na raka, przy czym najczęściej występującym jest rak piersi, prostaty i okrężnicy.

Czy wiesz, że glukoza jest główną energią, która żywi raka? Stwierdzono zatem, że gdy nie ma dostępnego źródła glukozy, organizm zacznie produkować w wątrobie ciała ketonowe, które zasadniczo „zasilają” normalne komórki energią, ale w żaden sposób nie przynoszą korzyści komórkom nowotworowym.

Inne badania pokazują, że chemioterapia połączona z dietą ketogeniczną może poprawić skład ciała, parametry biochemiczne i ogólne przeżycie u pacjentów z rakiem piersi. Odkryto również, że dieta ketogeniczna jest obiecująca w tworzeniu niekorzystnego środowiska metabolicznego dla komórek nowotworowych. [10]

Urazowe uszkodzenie mózgu a dieta keto

Urazowe uszkodzenie mózgu następuje w wyniku działania siły zewnętrznej, która powoduje uszkodzenie tkanki mózgowej. Może to być spowodowane wypadkami samochodowymi, wypadkami motocyklowymi, urazami sportowymi, upadkami i napadami. Urazy mogą być mierzone od łagodnych do ciężkich, przy czym te ostatnie mogą spowodować nawet trwałe uszkodzenie mózgu.

Skutki urazów mózgu obejmują obrzęk mózgu, zmienione funkcje neuronów, insulinooporność, demencję, zaburzenia snu, zaburzenia funkcji poznawczych i wahania nastroju. Często po urazach mózgu jest zaburzony metabolizm glukozy.

Badania wykazują, że połączenie ketonów endogennych i egzogennych daje obiecujące wyniki stanowiąc alternatywne źródło energii dla mózgu, poprawiając w ten sposób regenerację. [11]

Zespół metaboliczny a dieta keto

Zespół metaboliczny charakteryzuje się zbiorowością okoliczności występujących razem. Warunki te obejmują wysokie ciśnienie krwi, wysoki cukier i cholesterol. Podczas gdy zespół metaboliczny często nie ma istotnych objawów, widocznym znakiem jest otyłość brzuszna, a także inne objawy, takie jak zwiększone oddawanie moczu, senność i niewyraźne widzenie. Razem przyczyniają się one do zwiększenia prawdopodobieństwa wystąpienia udaru mózgu, choroby serca i cukrzycy typu 2.

Oszałamiająca statystyka pokazuje, że około 20-25% dorosłej populacji światowej ma zespół metaboliczny. Badania wykazują, że ketoza odżywcza poprawia markery metaboliczne i zapalne, w tym poziom lipidów, insuliny i glukozy, jak również utratę wagi.

Potwierdzono również, że dieta z ograniczonymi węglowodanami ma lepszy wpływ na zaburzenia metaboliczne w porównaniu z dietą niskotłuszczową lub niskoglikemiczną. [12]

Bezalkoholowa choroba wątroby (NAFLD) a dieta keto

Choroba ta charakteryzuje się nadmiernym odkładaniem się tłuszczu w wątrobie, a nie jest to wynikiem nadużywania alkoholu. Nieleczona, może przerodzić się w marskość wątroby, a w konsekwencji doprowadzić do niewydolności wątroby – schorzenia, które jest często obserwowane u pacjentów cierpiących na alkoholizm.

Chociaż zazwyczaj nie ma objawów i oznak choroby, niektóre z nich obejmują zmęczenie, jak również ból i obrzęk w prawej części brzucha. Częste są również takie symptomy jak żółtaczka (żółknięcie skóry) czy też wyraźnie powiększone naczynia krwionośne.

Naukowcy odkryli, że dieta niskowęglowodanowa, ketogeniczna na pacjentach z bezalkoholową chorobą tłuszczową wątroby poprawiła retencję lipidów, zmniejszyła stan zapalny i zwłóknienie. Odnotowano również istotną poprawę anatomiczną wątroby, a także zmniejszenie masy ciała. [13]

Migreny a dieta keto

Obecnie około 15% ludności na świecie cierpi na neurologiczne, przewlekłe bóle głowy, znane również jako migreny. Charakteryzują się one nawracającymi bólami głowy, od łagodnych po ciężkie. Zakres przewlekłych objawów migreny jest szeroki, począwszy od nudności, wymiotów, jak również wrażliwości na światło, zapach i dźwięki, obniżając tym jakość życia.

Obecnie pacjenci zażywają leki dostępne bez recepty w celu zmniejszenia bólu i złagodzenia niektórych objawów choroby przewlekłej, jednak niestety, nie ma konkretnego lekarstwa na to schorzenie.

Badania medyczne wykazały, że wdrożenie diety ketogenicznej znacznie zmniejszyło bóle głowy między trzecim a szóstym miesiącem trwania ketozy, być może dzięki zdolności diety ketogenicznej do zmniejszenia zapalenia neuronów i pobudzenia energetycznego metabolizmu mitochondrialnego. [14]

Otyłość a dieta keto

Otyłość jest złożonym stanem chorobowym obejmującym nadmierną ilość tkanki tłuszczowej, i może być powiązana z podstawowymi problemami zdrowotnymi. Otyłość definiuje się jako „przewlekłą, nawracającą, wieloczynnikową, neurobehawioralną chorobę, w której zwiększenie ilości tłuszczu w organizmie sprzyja zaburzeniom w funkcjonowaniu tkanki tłuszczowej i nieodpowiednim siłom fizycznym masy tłuszczowej, powodując niekorzystne konsekwencje metaboliczne, biomechaniczne i psychospołeczne”.

Należy również zauważyć, że w ciągu ostatnich czterdziestu lat światowa otyłość niemal się potroiła. Szacuje się, że 39% osób powyżej 18 roku życia ma nadwagę, natomiast 650 milionów dorosłych uważa się za otyłych.

Według badań, pacjenci otyli, którzy są na diecie ketogenicznej, w porównaniu z inną grupą na diecie niskotłuszczowej, tracili średnio trzy razy więcej wagi w ciągu sześciu miesięcy. Utrata masy ciała nie była jedyną korzyścią diety – pacjenci wykazywali spadek poziomu trójglicerydów, cholesterolu LDL i glukozy we krwi, jednocześnie zwiększając poziom cholesterolu HDL, znanego również jako „dobry cholesterol”.[15]

KOMENTARZ EKSPERTA:

„Ten kompleksowy przewodnik rozwiewa błędne przekonania na temat diety ketogenicznej. Podkreśla, że dieta ketogeniczna, w połączeniu z bogatą w składniki odżywcze, pełnowartościową żywnością, przynosi wiele korzyści zdrowotnych dla organizmu, gruczołów i mózgu.”

Dr Andreia TorresDietetyk kliniczny z tytułem doktora w dziedzinie edukacji zdrowotnej.

Pomimo tego…

Ten artykuł analizuje związek między dietą ketogeniczną a różnymi schorzeniami i problemami zdrowotnymi. Choć istnieją kontrowersje wokół tego typu diety, badania sugerują, że dieta keto może przynosić korzyści zdrowotne w wielu przypadkach. Dieta ketogeniczna może pomóc w kontrolowaniu poziomu cholesterolu, poprawie funkcji mózgu u pacjentów z chorobą Alzheimera, zmniejszeniu objawów choroby Parkinsona, poprawie kontroli cukru we krwi u osób z cukrzycą typu 1 i 2, oraz wpłynąć korzystnie na insulinooporność.

Ponadto, dieta keto może być skutecznym leczeniem padaczki, wspomagać pacjentów z zespołem Niedoboru Transportera Glukozy Typu 1 (GLUT1), korzystnie wpływać na pacjentów z zespołem policystycznych jajników (PCOS) i osób cierpiących na choroby spichrzeniowe glikogenu (GSDs), a także przynosić ulgę pacjentom z stwardnieniem rozsianym (MS) i spektrum zaburzeń autystycznych (ASD).

Dieta ketogeniczna może również odgrywać rolę w walce z rakiem, wspomagać regenerację po urazowym uszkodzeniu mózgu i pomagać pacjentom z zespołem metabolicznym. W przypadku bezalkoholowej choroby wątroby (NAFLD), dieta keto może przyczynić się do zmniejszenia stanu zapalnego wątroby.

Wreszcie, dieta ketogeniczna może być pomocna w zmniejszeniu częstotliwości i intensywności migren oraz w kontroli nad otyłością, poprawiając parametry metaboliczne. Warto jednak pamiętać, że dieta keto nie jest odpowiednia dla każdego, a jej wprowadzenie powinno być konsultowane z lekarzem lub specjalistą żywieniowym, zwłaszcza w przypadku istniejących schorzeń.

Bibliografia