Czy dieta ketogenczna może pomóc w leczeniu chorób tarczycy i hashimoto?

Autor: Dr Natalia Drabińska

Dr Natalia Drabińska

Naukowiec specjalizująca się w dziedzinie żywienia, badań żywności i diecie ketogenicznej. Prowadzi pionierskie badania w skali światowej nad wpływem diety keto na organizm człowieka.

Przegląd: Dr Andreia Torres

Dr Andreia Torres

Dietetyk kliniczny z tytułem doktora w dziedzinie edukacji zdrowotnej. Międzynarodowy ekspert w zakresie diety ketogenicznej.

ROLA TARCZYCY W ORGANIZMIE

Tarczyca to gruczoł wydzielniczy znajdujący się w przednio-dolnej części szyi. Gruczoł ten wytwarza hormony trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Regulacja pracy tarczycy odbywa się poprzez układ podwzgórze-przysadka i wydzielany hormon tyreotropowy (TSH) na zasadzie sprzężenia zwrotnego. TSH zwiększa wydzielanie hormonów tarczycy, a zwiększony poziom hormonów tarczycy hamuje wydzielanie TSH. Praca tarczycy regulowana jest też przez obecność jodu – zbyt niski poziom tego pierwiastka uniemożliwia produkcję hormonów tarczycy.

Najważniejszą rolą tarczycy jest regulacja procesów metabolicznych organizmu. 

Tarczyca wpływa na:

• Przemianę materii
• Produkcję energii
• Temperaturę ciała
• Regulację pracy mięśnia sercowego
• Pracę jelit
• Nastrój
• Potliwość
• Pamięć, koncentrację i zdolność uczenia
• Rozwój organizmu (regulacja wzrostu)
• Pracę hormonów płciowych
• Metabolizm kości

CHOROBY TARCZYCY

Wyróżniamy różne choroby tarczycy związane z zaburzeniami pracy tarczycy:

• Nadczynność tarczycy – choroba spowodowana nadmiernym wydzielaniem hormonów tarczycy
• Niedoczynność tarczycy – choroba spowodowana niedoborem hormonów tarczycy prowadząca do spowolnienia funkcji metabolicznych
• Choroba Hashimoto – autoimmunologiczne zapalenie gruczołu tarczycowego i najczęstsza przyczyna pierwotnej niedoczynności tarczycy. Charakteryzuje się rozlanym naciekiem limfatycznym w obrębie tarczycy z centrami rozwoju zarodkowego.
• Choroba Gravesa-Basedova – choroba autoimmunologiczna o cechach nadczynności tarczycy. Charakteryzuje się objawami typowymi dla nadczynności tarczyca, a ponadto występowaniem wytrzeszczu ocznego, obrzęku przedgoleniowego i akropachii tarczycowej (obrzęk palców rąk lub niekiedy stóp z towarzyszącym podokostnowym zgrubieniem kości)
• Nowotwory tarczycy, w tym zmiany łagodne jak gruczolaki oraz 4 główne typy nowotworów tarczycy: brodawkowaty, pęcherzykowy, rdzeniasty i anaplastyczny.

Objawy niedoczynności tarczycy:

• Nadmierna masa ciała
• Uczucie zmęczenia
• Stany depresyjne
• Zaburzenia pamięci
• Problemy z koncentracją
• Uczucie chłodu
• Zwolnienie perystaltyki jelit i częste zaparcia
• Sucha i blada skóra
• Obrzęki podskórne
• Łamliwe włosy
• Rozregulowanie cyklu menstruacyjnego
• Zmieniony głos

Objawy nadczynności tarczycy:

• Nadpobudliwość 
• Zwiększona potliwość
• Powiększenie tarczycy (wole)
• Utrata masy ciała
• Kołatania serca
• Nietolerancja gorąca
• Drżenie rąk
• Ciepła i wilgotna skóra
• Zahamowanie wzrostu
• Bezsenność
• Uczucie osłabienia

Dieta ketogeniczna a praca tarczycy

Z biochemicznego punktu widzenia, dieta ketogeniczna imituje stan głodu, bez konieczności ograniczania jedzenia, w którym następuje zmiana metabolizmu ze stanu anabolicznego, w którym dominuje insulina, na stan kataboliczny. Zmiana ta wpływa na masę ciała, zawartość węglowodanów i w konsekwencji poziom hormonów tarczycy.

Badania wpływu diety ketogenicznej na tarczyce

Badanie z 2022 roku z udziałem 11 zdrowych osób stosujących naprzemiennie dietę ketogeniczną oraz dietę wysokowęglowodanową przez przynajmniej 3 tygodnie wykazało, że dieta ketogeniczna istotnie obniżyła poziom T3 i podwyższyła T4 [1]. Mimo, że uczestnicy mieli prawidłową masę ciała, to u uczestników na diecie ketogenicznej zaobserwowano obniżenie masy ciała.

Kolejne badanie dotyczyło 53 dorosłych osób z padaczką lekooporną stosujących zmodyfikowaną dietę Atkinsa (stosowanie tylko pierwszej fazy diety Atkinsa) [2]. Osoby te nie miały stwierdzonych zaburzeń pracy tarczycy. Po 12 tygodniach stosowania diety autorzy odnotowali obniżenie poziomu T3 i wolnego T3 i istotny wzrost stężenia wolnego T4 i TSH. Nie zaobserwowano wpływu płci na uzyskane wyniki oraz zależności pomiędzy wartościami hormonów tarczycy, a częstością występowania ataków padaczki lub poziomem ketozy odżywczej. Autorzy zwracają uwagę, że osoby z epilepsją i niedoczynnością tarczycy muszą kontrolować poziom hormonów tarczycy stosując dietę ketogeniczną, ponieważ ten typ żywienia może jeszcze bardziej obniżać poziom hormonów tarczycy.

Podobne wyniki uzyskano w innym badaniu, tym razem na grupie dzieci z padaczką lekooporną [3]. W badaniu wzięło udział 120 dzieci, które stosowały dietę ketogeniczną przez ponad rok. U 20 z nich, dieta ketogeniczna wywołała niedoczynność tarczycy wymagającą leczenia. W przypadku grupy dzieci, autorzy wykazali, że większe ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy jest u dziewczynek oraz osób z niższym wyjściowym poziomem TSH.

Odmienne wyniki uzyskano w innym badaniu z udziałem 66 dzieci z padaczką lekooporną [4]. Autorzy wykazali, że poziom wolnego T4 i TSH nie uległy zmianie w trakcie 12 miesięcy stosowania diety ketogenicznej, za to zmniejszyła się ilość przyjmowanych leków przeciwpadaczkowych. U 4 z 66 osób leczonych L-tyroksyną (wprowadzona od początku badania po analizie wyników początkowych), po zastosowaniu diety ketogenicznej wzrosło stężenie wolnego T4 i poziom TSH nieznacznie się obniżył.

Ciekawe wyniki uzyskano w badaniach in vivo na modelu zwierzęcym [5]. Zastosowanie diety ketogenicznej wpłynęło na zmniejszenie objętości anaplastycznego nowotworu tarczycy (najgorzej rokujący z nowotworów tarczycy). Wzmocnienie efektu przeciwnowotworowego uzyskano po suplementacji diety ketogenicznej N-acetylo-cysteiną, która wykazuje działanie przeciwutleniające. Autorzy podkreślali wypływ stresu oksydacyjnego na rozwój nowotworu, który z jednej strony był ograniczony przez przeciwutleniacz, a z drugiej przez dietę ketogeniczną, której przypisuje się działanie ograniczjące stres oksydacyjny.

Dieta ketogeniczna i stan ketozy a hashimoto

Literatura naukowa dotycząca zastosowania diety ketogenicznej u osób z chorobą Hashimoto jest mocno ograniczona, mimo wielu informacji dostępnych na forach internetowych. Badanie z udziałem 108 osób z chorobą Hashimoto, którzy stosowali dietę niskowęglowodanową (w tym badaniu nie mierzono stanu ketozy, dlatego nie jest pewne czy była to dieta ketogeniczna) wykazało, że ten sposób żywienia może przynosić pozytywne rezultaty. Ważnym elementem diety, poza ograniczeniem węglowodanów, było ograniczenie substancji goitrogennych (związki o właściwościach antyodżywczych występujące naturalnie w żywności, zmniejszające przyswajalność jodu z pożywienia lub zaburzające wchłanianie jodu przez tarczycę) [6]. Po 3 tygodniach, zaobserwowano zmniejszenie ilości przeciwciał anty-TPO (przeciwciała skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej, które wytwarza organizm w chorobach autoimmunologicznych tarczycy).

Podsumowanie

Do tej pory, literatura naukowa dotycząca zależności między dietą ketogeniczną i chorobami tarczycy jest mocno ograniczona i prezentuje czasem sprzeczne wyniki. Na podstawie dostępnej literatury można stwierdzić, że nie jest to zalecany typ żywienia dla osób zmagających się z niedoczynnością tarczycy, a u osób zdrowych, poziom hormonów tarczycy powinien być regularnie kontrolowany. Ponadto, na podstawie badań na zwierzętach można przypuszczać że dieta ketogeniczna może mieć potencjalne pozytywne działanie na hamowanie rozwoju nowotworów, co wynika z ograniczenia poziomu glukozy oraz zwiększenia potencjału przeciwutleniającego. Brakuje badań naukowych dotyczących wpływu diety ketogenicznej na autoimmunologiczne choroby tarczycy oraz nadczynność tarczycy. Wiemy jednak, że rozwój chorób tarczycy jest zależny od masy ciała oraz insulinooporności, które są regulowane z pomocą diety ketogenicznej. Dlatego czekamy na więcej badań na ten temat!

Bibliografia