Poliole – co to jest i dlaczego warto je włączyć do swojej keto diety

U każdej osoby, która jest na diecie, niezależnie od tego czy zwykłej czy diecie redukcyjnej przychodzi taki okres, że nachodzi ją ochota na coś słodkiego, albo na jakiś konkretny artykuł spożywczy. Co zrobić w takiej sytuacji? Zazwyczaj czeka się z konsumpcją takiego produktu do cheat day’a, ale jest też druga możliwość. Zamiana składnika na taki który nie ma w składzie zakazanych elementów, jak na przykład substancje słodzące na bazie cukru. Co w takim razie zastosować? Przedstawiamy poliole. Czym są poliole i jakie mają właściwości? Dlaczego są chętnie wybierane przez osoby na diecie i przez diabetyków? Czy mają jakieś wady? O tym przeczytasz w poniższym artykule.

Czym są poliole?

Poliole to substancje chemiczne z grupy alkoholi wodorotlenowych zwanych również alkoholami cukrowymi, które w swojej budowie mają więcej grup hydroksylowych (OH). Są to substancje syntetyczne, w smaku często przypominające cukier, a bardzo wiele z nich zostało przebadanych i znajduje się na liście dozwolonych substancji stosowanych w przemyśle spożywczym dopuszczonych w krajach Unii Europejskiej. Najpopularniejszymi z nich, stosowanymi powszechnie w produktach dostępnych na rynku, lub jako osobny produkt, są ksylitol, sorbitol, malitol i erytrytol.

Czy poliole to cukier?

Poliole to alkohole wielowodorotlenowe i mimo, że smakiem i wyglądem przypominają cukry to nie mają z nimi nic wspólnego. Charakteryzują się niską kalorycznością, od 0,2 do 2,6 kcal, a dodatkowo po ich spożyciu nie wzrasta indeks glikemiczny. Są więc idealnym środkiem zastępczym dla osób chorujących na cukrzycę, a także wszystkich będących na diecie redukcyjnej, gdzie niska kaloryczność jest bardzo istotna.

Czy poliole to alkohol?

Jak sama nazwa wskazuje, poliole należą do pochodnych alkoholi, jednak posiadają inną budowę i inny sposób metabolizowania przez człowieka niż tradycyjne związki. To sprawia, że nie są zagrożeniem i nie mogą doprowadzić do upojenia.

Poliole – rodzaje polioli

Poliole to dość rozbudowana grupa, a nad wieloma z nich wciąż trwają badania w związku z ich przydatnością do spożycia. Z tych już dopuszczonych i nieszkodliwych dla człowieka możemy wyróżnić konkretne grupy i ich pochodne, które w składach produktów spożywczych często opisywane są konkretnymi oznaczeniami: E420 – Sorbitol, E421 – Mannitol, E954 – Izomalt, E965 – maltitol, E966 – laktitol, E967 – Ksylitol, E968 – Erytrytol (Erytrol)

Ksylitol – słodzik otrzymywany z kory brzozy

Potocznie nazywany jest cukrem brzozowym, a w produktach spożywczych oznacza się go symbolem E967. W przyrodzie naturalnie występuje, poza korą brzozową, w takich owocach jak maliny czy śliwki, ale na masową skalę pozyskiwany jest z kukurydzy. Wykazuje najwięcej korzystnych właściwości spośród wszystkich polioli. Stopień słodkości porównywalny jest do tradycyjnego cukru, ale ksylitol dostarcza około 40% mniej kalorii niż zwykły cukier – 240 kcal/100 g. Przy dużych dawkach, powyżej 35 gram może mieć działanie przeczyszczające. Stosowany przy produkcji past i gum do życia z racji na działanie antybakteryjne i antygrzybiczne.

Erytrytol – lepszy od ksylitolu?

Erytrytol to drugi często spotykany zamiennik cukru o symbolu E968. Do celów spożywczych pozyskiwany jest w sposób chemiczny, natomiast naturalnie występuje przede wszystkim w sfermentowanych produktach i niektórych owocach. Ma zerowy indeks glikemiczny, więc jest polecany dla cukrzyków i osób zmagających się z insulinoopornością. Charakteryzuje się mniejszym o około 20-40% stopniem słodkości od zwykłego cukru, dlatego trzeba go zazwyczaj użyć trochę więcej. Spożyty w nadmiernych ilościach może przyczyniać się do dolegliwości jelitowych.

Sorbitol – niski indeks glikemiczny

Naturalnie występuje w owocach i warzywach, a najwięcej znajdziemy go w suszonych śliwkach. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest jako stabilizator, substancja utrzymująca wilgoć, a także jako konserwant i występuje pod symbolem E420. Słodkość sorbitolu jest o około 30-40% mniejsza od sacharozy, a indeks glikemiczny wynosi 9, co sprawia, że z powodzeniem mogą go włączyć do swojej diety diabetycy. Ich stosowanie w nadmiarze może przyczyniać się do rozwoju nefropatii cukrzycowej i obniżać funkcje nerek.

Maltitol – naturalnie występujący w pożywieniu

W produktach spożywczych określany jest symbolem E965, jednak naturalnie występuje w takich roślinach jak figi, oliwki czy kukurydza. Jego indeks glikemiczny jest nieco wyższy niż w przypadku pozostałych zamienników cukru i wynosi 35. Kaloryczność maltitolu waha się między 270, a 300 na 100 g produktu. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w produkcji gum do żucia, lodów czy glazur.

Mannitol – medyczna strona alkoholi cukrowych

Ostatni z omawianych cukroli to mannitol, noszący symbol E421. Jego wartość energetyczna to 150 kcal na 100 gram substancji, a jego indeks glikemiczny wynosi równo 0. Ale nie dlatego jest tak popularny w medycynie – jego zastosowanie wiąże się z tym, że posiada on właściwości diuretyczne, czyli, najprościej rzecz ujmując, moczopędne. Jest więc chętnie wykorzystywany przy leczeniu niewydolności nerek, a także przy oczyszczaniu organizmu z toksyn przez zwiększenie wymiany płynów. Trwają również badania nad użyciem tego związku przy zwiększeniu skuteczności chemioterapii.

Zastosowanie i właściwości polioli

Poliole znajdują zastosowanie nie tylko w przemyśle spożywczym, ale także farmaceutycznym czy chemicznym. Są nieocenionym składnikiem przy produkcji tabletek i leków, zwłaszcza przy lekach gdzie użycie cukrów prostych jako wypełniaczy jest niemożliwe. Ponadto używane są jako stabilizatory przeciwciał, szczepionki i roztwory. Wykorzystywane są również przy produkcji syropów, dla zwiększenia stężenia cukrów i zatrzymania namnażania się bakterii. Dodatkowo mannitol stosuje się na przykład przy eksperymentalnych terapiach nowotworowych, czy problemach z nerkami.

Poliole to również doskonały wybór dla osób borykających się z cukrzycą, a także tych będących na dietach niskokalorycznych. Ponadto niektóre badania dowodzą, że sorbitol zwiększa wchłanianie żelaza i witamy B12.

Są także często używane przy produkcji past do zębów, draż odświeżających, a także gum do żucia. W dużej mierze, zawdzięczają to temu, że z racji na inny skład niż cukry proste nie rozkładają i nie fermentują już w jamie ustnej. To w konsekwencji sprawia, że nie powodują próchnicy.

Chociaż zastępowanie cukru przez poliole ma wiele plusów, czy istnieją jakieś przeciwwskazania? Otóż tak. Powinny ich unikać osoby, które cierpią na zespół jelita drażliwego, kobiety spodziewające się dziecka czy osoby chore na fenyloketonurię. W szczególnych przypadkach poliole mogą powodować także wzdęcia, bóle brzucha czy biegunkę.

Czy poliole mogą być stosowane w diecie diabetyka?

Znamy rodzaje polioli, które z sukcesem mogą znaleźć trwałe zastosowanie w diecie diabetycznej. Warto jednak zaznaczyć, że wszystko zależy od rodzaju cukrola i zaawansowania choroby. Z racji na ich kaloryczność, stopień przyswajania i wpływ na wahania indeksu, niektóre z polioli będą szczególnie mocno polecane dla diabetyków, a inne mniej. Tu dobrym przykładem jest erytrytol, którego słodkość to około 80% słodkości zwykłego cukru, a którego indeks glikemiczny wynosi 0.

Podobne, chociaż nie tak dobre wskaźniki wykazują sorbitol z indeksem 9, cukier brzozowy (ksylitol) z indeksem 13, czy mannitol z indeksem 0. Ten ostatni częściej jest jednak wykorzystywany przy produkcji leków i w medycynie niż w produktach spożywczych.

Poliole – dobry zamiennik cukru w cukrzycy?

Warto podkreślić, że poliole będą nie tylko dla cukrzyków dobrym zamiennikiem cukru. Z racji tego, że poszczególne poliole są słabo przyswajalne z przewodu pokarmowego i nie wpływają znacząco na poziomu cukru we krwi, to niektóre z nich mogą być stosowane, po dokładnym sprawdzeniu, nawet przez osoby z zaawansowaną cukrzycą jako substancje słodzące. Większość polioli może być używana jako zamienniki cukru czy słodziki, ale z racji na wytrzymałość temperaturową, mogą być także używane przy pieczeniu, czy gotowaniu. Producenci żywności już teraz wykorzystują poliole przy produktach spożywczych dla osób otyłych czy będących na ścisłej diecie, a coraz częściej jako słodzik w produktach reklamowanych jako “bez cukru” czy “sugar free”.

Na przykład cukier brzozowy, z racji na jego słodkość (ok. 90% słodkości cukru) i fakt, że nie traci smaku przy wysokich temperaturach, z sukcesem używany jest przy produkcji ciast i galaretek o obniżonej zawartości cukru.

Ile polioli dziennie?

Nie ma dziennych limitów na stosowanie polioli, nie znaczy to jednak, że powinniśmy z nimi przesadzać, a zalecana dawka to około 10-50 gram na dzień. Część polioli wchłaniana jest już w jelicie cienkim, ale główny proces trawienia i rozkładania ma miejsce w jelicie grubym, gdzie pozostała część ulega fermentacji i częściowemu wchłanianiu. Poliole stosowane w większych ilościach mogą mieć działanie przeczyszczające i powodować gazy, wzdęcia i biegunki. Przy włączaniu alkoholi cukrowych do diety ważne jest, aby robić to stopniowo i nie zwiększać zbyt szybko dawki.

Bardzo ważną sprawą jest, aby zaniechać stosowania polioli u osób zmagających się z zespołem jelita drażliwego i osób cierpiących na problemy gastryczne. Ich stosowanie może doprowadzić do pogorszenia samopoczucia.

Czy poliole są zdrowe – podsumowanie

Poliole jako substancja słodząca od kilku lat szturmem przejmują rynek spożywczy. Ze względu na niższy indeks glikemiczny niż w przypadku tradycyjnego cukru, zdecydowanie warto włączyć poliole do codziennego jadłospisu nie tylko wtedy, kiedy jesteśmy na diecie. Ponadto niosą ze sobą wiele pozytywnych zastosowań w organizmie człowieka, od zapobiegania próchnicy po zmniejszanie ciśnienia tętniczego. Jednakże jak z każdym produktem, również w przypadku polioli należy zachować umiar, stopniowo wprowadzać je do diety, a razie wystąpienia jakichkolwiek niepożądanych dolegliwości wykluczyć je z codziennego jadłospisu.